Hang Vua thuộc dãy núi Vệ, xã Minh Tân, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng. Xã Minh Tân thủa trước thuộc về tổng Dưỡng Động, huyện Thủy Đường, phủ Kinh Môn, trấn Hải Dương. Nhìn từ xa, ngọn núi Vệ mang dáng dấp một con Rồng khổng lồ, đứng sừng sững tựa bức tường thành vững chãi trải dài suốt 1 km. Đầu Rồng kề chân núi Bến Ngổ, miệng Rồng mở rộng thành một cửa hang lớn, phía dưới hàm Rồng tạo thành một giếng nước nhỏ ngầm vào hang núi. Vị trí hang nơi miệng Rồng được gọi là hang Vua.
Hang Vua có chiều cao chừng 18m, rộng khoảng 20m2. Trong hang có các ngách nhỏ tỏa ra ba hướng, một thông lên đỉnh núi, một xuyên dọc qua núi sang hang Xộp (hang Thành Ủy), một nhánh ăn sâu xuống lòng đất. Trong hang có giếng nước trong mát, nhiều nhũ đá màu sắc rực rỡ. Chính giữa lòng hang có vị trí dành để thờ Vua Hùng, tượng vua được chế tác từ đá sinh động, tinh xảo.
Theo truyền ngôn địa phương, tên gọi của hang bắt nguồn từ một truyền tích có từ thời các vua Hùng dựng nước. Vào năm 258-257 trước Công nguyên đã có trang Dưỡng Động. Bấy giờ nước Văn Lang do Hùng Duệ Vương (tức vua Hùng thứ 18) trị vì, đất nước yên bình, trù phú. Thấy vậy, nước Thục ở phương Bắc mang tham vọng bành trướng và đưa quân sang xâm chiếm Văn Lang. Trước tình hình đó, Hùng Duệ Vương đích thân đem quân đi phá địch. Sau khi phân tích tình hình, ngài đã chọn Dưỡng Dộng làm chỉ huy sở, chọn một hang đá làm ly cung cùng quần thần bàn thảo quốc sự. Từ ly cung, vua có thể quan sát những biến động trong địch quân bên ngoài, thuận lợi trong việc chỉ huy quân sỹ chủ động đánh địch, đồng thời dễ dàng trong việc liên hệ với các bộ lạc chi viện binh mã, lương thảo… để củng cố lực lượng. Trước cửa hang Vua là một thung lũng rộng, bao quanh ba phía là đồi núi, phía Đông Nam là rừng trang, sú, lau... là một địa thế lý tưởng được vua làm nơi huấn luyện binh sỹ và cất giấu quân để đánh lạc hướng kẻ thù. Từ truyền tích nêu trên, theo đó hang đá này được nhân dân đặt tên goi là hang Vua, ngọn núi đá có hang Vua được đặt là núi Vệ (tức núi bảo vệ Vua).
Cũng có một cách lý giải khác cho tên gọi của hang Vua liên quan đến mối tình cảm động giữa vua Hùng và người thiếu nữ xóm Núi (xã Minh Tân) dịu hiền, xinh đẹp. Tương truyền, sau khi vua Hùng thứ 6 đánh tan giặc Ân, ngài cùng các tướng sĩ ca khúc khải hoàn trở về kinh đô mở tiệc khao binh, xét công ban thưởng. Tiếp đó, vua chọn ngày ra lộ Hải Đông (tức vùng đất thuộc Hải Dương và Hải Phòng ngày nay) thăm hỏi thần dân, bàn kế gìn giữ cõi bờ. Đến trang Dưỡng Động, ngài chọn một hang đá rộng, khí hậu thoáng mát làm hành cung đồng thời cho mời già trẻ trong làng đến dự tiệc mừng gặp mặt. Tại đây ngài gặp được Quế Nương - người con gái tài sắc và đảm lược nổi tiếng trong vùng. Mến mộ tài năng và sắc đẹp của nàng, vua sai ban tặng nàng áo ngự, xiêm gấm, phong làm Quý phi. Nàng theo ý vua, đổi thay trang phục vào ở chốn hành cung, nơi ấy vì thế có tên là hang Vua.
Bên cạnh những giá trị về văn hóa, cảnh quan, hang Vua còn mang trong mình những dấu ấn lịch sử, ghi dấu những mốc son quan trọng trong công cuộc đấu tranh cách mạng của Đảng bộ và nhân dân xã Minh Tân. Vào ngày 04/02/1940, tại đây Chi bộ Đảng Dưỡng Động được thành lập và ra mắt buổi họp đầu tiên. Chi bộ gồm ba đảng viên là các đồng chí Hồ Xuân Vang, Nguyễn Phú Toán, Nguyễn Phú Thập và do đồng chí Nguyễn Phú Thập làm Bí thư. Đây là Chi bộ Đảng đầu tiên của huyện Yên Hưng - tỉnh Quảng Yên (thời gian này Dưỡng Động – Minh Tân thuộc về huyên Yên Hưng, tỉnh Quảng Yên) và là Chi bộ tiền thân của Đảng bộ xã Minh Tân ngày nay. Chi bộ Đảng Cộng sản ra đời ở Dưỡng Động trở thành cơ sở quan trọng nối phong trào cách mạng Hải Phòng với phong trào cách mạng vùng mỏ dưới sự lãnh đạo trực tiếp và thống nhất của Liên tỉnh B. Chi bộ còn giữ vai trò là trạm giao thông, một trạm đầu cầu rất quan trọng trong hệ thống đường dây liên lạc của Trung ương với bộ phận Cộng sản đặt ở nước ngoài (ở Đông Hưng, Trung Quốc). Chi bộ Đảng Cộng sản ở Dưỡng Động ra đời có ý nghĩa đặc biệt đối với phong trào cách mạng của Liên tỉnh B và Xứ ủy Bắc Kỳ.
Trong khoảng những năm từ 1965 đến 1973, Bộ Tư lệnh Hải quân Việt Nam đã sơ tán về vùng Dưỡng Động - Minh Tân và tổ chức chống chiến tranh leo thang phá hoại của đế quốc Mỹ. Hang Vua được chọn đặt Sở chỉ huy do trực tiếp tướng Tạ Xuân Thu, Nguyễn Bá Phát chỉ huy quân chủng kháng chiến, bảo vệ vững chắc vùng biển thành phố Cảng Hải Phòng. Đặc biệt, sinh thời cố Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Lê Duẩn khi về thăm cán bộ và nhân dân xã Minh Tân đã đến thăm hang Vua – một trong những địa danh ghi dấu quá trình hình thành và phát triển của Đảng bộ xã Minh Tân nói riêng và Đảng bộ huyện Thủy Nguyên nói chung.
Từ những giá trị về lịch sử, văn hóa và cảnh quan, hang Vua đã được xếp hạng là Di tích lịch sử danh thắng cấp Quốc gia theo Quyết định số 310QĐ/VH ngày 13/02/1996 của Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch)./.
(Phòng VH&TT TH)